Twentieth-century Polish poetry in the context of Anglo-American Modernism. Tymoteusz Karpowicz's "Słoje zadrzewne" and Ezra Pound's "The Pisan Cantos"

Przedmiotem pracy jest interpretacja porównawcza wybranych utworów Tymoteusza Karpowicza i Ezry Pounda. Ma ona na celu ukazanie dwudziestowiecznej poezji polskiej w kontekście modernizmu anglo-amerykańskiego. "Słoje zadrzewne" to ostatni tom wybitnego przedstawiciela powojennej awangardy poetyckiej w Polsce. Został on zestawiony z "The Pisan Cantos", które wchodzą w skład cyklu 120 pieśni pt. "Cantos". Uznaje się go za największe dzieło amerykańskiego modernisty. Związek między obu poetami ma charakter hipotetyczny i jednostronny. Jak dotąd nie ustalono, czy twórczość Karpowicza była inspirowana lekturą tekstów Pounda. Niniejsza praca realizuje zatem model komparatystyki bezkontaktowej, w którym porównania dokonuje się na podstawie stosunku typologicznego, niezależnego od bezpośrednich kontaktów między twórcami.Modernizm jako jeden z głównych nurtów w literaturze XX wieku to istotny kontekst dla utworów polskiego i amerykańskiego poety. W pracy podjęto próbę sprecyzowania pojęć modernizmu i awangardy w odniesieniu do twórczości Karpowicza i Pounda. Na podstawie ustaleń polskich i anglosaskich badaczy wskazano te cechy poetyki i postawy artystycznej obu autorów, które pozwalają traktować ich jako reprezentantów modernizmu. Tłem dla powyższych rozważań są wyróżnione przez René Welleka dwie ścieżki poezji nowoczesnej: hermeneutyczna, mająca źródło w twórczości Baudelaire'a, oraz hermetyczna, wywodząca się z poetyki Mallarmégo.W dalszej części pracy ukazano przebieg i charakter dróg twórczych Karpowicza i Pounda, jak również indywidualne cechy ich koncepcji poetyckich. Przedstawione zostały te elementy biografii obu autorów, które miały bezpośredni wpływ na powstanie i charakter "Słojów zadrzewnych" i "The Pisan Cantos" – tomów stanowiących opus vitae w twórczości każdego z nich. Przywołano również szereg kontekstów, do których należą: poezja lingwistyczna (language poetry), semantyka śmiałej metafory Haralda Weinricha, imagizm i wortycyzm. Rozważania te stanowią wstęp do najważniejszej części pracy, poświęconej interpretacji.Wyboru tekstów dokonano pod kątem dwóch motywów: muzyki i światła. Tematy te stały się łącznikiem pomiędzy utworami Karpowicza i Pounda, ale również pretekstem do porównania technik kształtowania materiału poetyckiego, właściwości stylu i funkcji eksperymentów językowych. Interpretacja pozwoliła określić strategię odbioru obu dzieł, osadzoną w kompozycji i tematyce "Słojów zadrzewnych" i "The Pisan Cantos". Podłożem teoretycznoliterackim tej części pracy są: pojęcie lektury/interpretacji Wolfganga Isera, transtekstualność Gérarda Genette'a, kategoria czytelnika modelowego Umberto Eco oraz wyróżnione przez ostatniego z badaczy intencje: autora, dzieła i czytelnika. Dodatkowy kontekst stanowi teoria konkretyzacji Romana Ingardena. Projekty poetyckie Karpowicza i Pounda widziane z perspektywy komparatystycznej skłaniają do rozważenia szeregu problemów. Do najważniejszych należą: granica interpretacji, hermetyczność nowoczesnej poezji i potrzeba porozumienia z czytelnikiem, a także kwestia przekraczania możliwości języka poetyckiego.The subject of the thesis is a comparative interpretation of selected poems by Tymoteusz Karpowicz and Ezra Pound. The aim is to present 20th-century Polish poetry in the context of Anglo-American Modernism. "Słoje zadrzewne" is the last volume of the leading representative of post-war avant-garde in Polish poetry. It was compared to "The Pisan Cantos", a part of a long poem in 120 sections titled "Cantos". The poem is considered to be the greatest work of the American modernist.A relation between the two poets is hypothetical and unidirectional. It is still uncertain if Karpowicz's works were inspired by reading Pound's texts. The study puts into practice the model of comparative studies based on affiliations of themes and style and independent of the direct contacts between the writers.Modernism, as one of the main movements in 20th-century literature, is a crucial context of this dissertation. The terms of modernism and avant-garde have been defined with reference to the poetry of Karpowicz and Pound. Basing on findings of Polish and English/American critics, the author pointed out these features of the poets' styles and personalities, which allow them to be treated as the representatives of Modernism. In the background of above-mentioned issues are two paths of modern poetry, distinguished by René Wellek: the first one, rooted in Baudelaire's works (hermeneutical) and the second one, derived from Mallarmé's poetics (hermetic).The next part of the thesis shows the progress and specific character of Karpowicz's and Pound's writings and the hallmarks of their conceptions of poetry. The author presented these elements of biographies, which had a direct impact on the origins and specificity of "Słoje zadrzewne" and "The Pisan Cantos". The volumes are said to be the greatest works of their lives. A number of contexts has been signaled: language poetry, the semantics of "bold metaphor" (Harald Weinrich), Imagism and Vorticism. This consideration leads to the major part of the study, devoted to interpretation.The texts has been chosen for the sake of two themes: music and light. The motives became a link between the poems by Karpowicz and Pound as well as a reason to compare the poetics, idioms and liguistic experiments. The interpretation allowed to define a response strategy, which is embedded in themes and composition of "Słoje zadrzewne" i "The Pisan Cantos".The theoretical background of this part is constituted by following issues: the act of reading/interpretation (Wolfgang Iser), transtextuality (Gérard Genette), the concept of Model Reader and the intentions of an author, work and reader (Umberto Eco). Roman Ingarden's theory of concretization is an additional context. While the poetic projects of Karpowicz and Pound are seen from the comparative perspective, a couple of problems turns out to considerate. The most important are: the limit of interpretation, hermeticity of modern poetry and the need for being understood by the reader, as well as exceeding the possibilities of poetry's language